Sokół wędrowny (Falco peregrinus) – gatunek średniego ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae). Zasiedla wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy. W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy.
Duży sokół, o krępej sylwetce, silnej budowie ciała z długimi, ostro zakończonymi skrzydłami i masywną głową. Samica większa o około 1/3. Ptaki obu płci ubarwione podobnie. Dorosłe – wierzch stalowoszary z rozjaśnieniem na kuprze, wole kremowe, spód biały z nakrapianiem na piersi w kształcie łez, a poniżej ciemnym poprzecznym prążkowaniem. Osobniki młode – wierzch ciemnobrązowy, spód kremowy z podłużnym prążkowaniem. Mają jasne kreskowanie na bokach głowy i karku, a kremowo ubarwiony spód uwidacznia grube i ciemne kreski. Wąs jest niewyraźnie zaznaczony.

Na policzkach charakterystyczny czarny „wąs” kontrastującym z białym policzkiem. Jest bardziej wyrazisty w porównaniu z innymi sokołami podobnej wielkości. Szyja i ogon krótkie. Dziób krótki, silnie hakowato zagięty z charakterystycznym „zębem” w górnej części i odpowiadającym mu wcięciem w żuchwie. Nogi, woskówka, obramowanie oczu i nasady dzioba w intensywnie żółtym kolorze. Nozdrza wyraźnie widoczne na tle woskówki, okrągłe, z widocznym centralnym punktem. Oko bardzo ciemne, z prawie niewidoczną źrenicą.

Kolorystyka wyraźnie różni się pomiędzy podgatunkami, szczególnie egzotycznymi. Jest znacznie większy od pustułki. W porównaniu z nią szersze u nasady i bardziej zaostrzone skrzydła. Ubarwienie wierzchu może mylić go z kobuzem.

Lot sokoła jest zwinny i energiczny, choć uspokaja się przy dłuższych dystansach. Skrzydła są wtedy lekko zagięte. Poza okresem lęgowym prowadzi samotniczy tryb życia. Dorosłe ptaki przez cały rok przebywają w okolicach swojego rewiru lęgowego. To przeważnie ptaki młode podejmują wędrówki.

Na terenach lęgowych da się słyszeć dźwięczne, skarżące zawołania – zawodzenie.

Pomimo nazwy gatunkowej sokół wędrowny nie jest ptakiem migrującym. W wielu innych krajach jednak zaznacza się ten fakt, np. w nazwie niemieckiej Wanderfalke, angielskiej Peregrine i włoskiej Pellegrino. Po łacinie peregrinus oznacza wędrowca lub pielgrzyma. Prawdopodobnie określenie wzięło się z czasów wyłapywania młodych ptaków przez sokolników do celów łowieckich. W tym wieku osobniki młodociane nim osiągną dojrzałość płciową chętnie się przemieszczają, choć i tak na dość niewielkie odległości. Tej nieścisłości odpowiadają tylko populacje północne, które wędrują jesienią i wiosną. Poza tym w pozostałych obszarach areału jest to gatunek osiadły.

Szybkość, z jaką porusza się sokół w trakcie ataku na zwierzynę, zmierzył Ken Franklin w latach 90. Skoczył z ptakiem na dużej wysokości z samolotu i osiągnął prędkość 400 km/h. Uważa jednak, że mogłaby być ona jeszcze większa.

Gatunek kosmopolityczny; zasiedla wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy. W północnej części Europy występuje podgatunek nominatywny (F. p. peregrinus), którego zasięg występowania obejmuje całą północną Eurazję, z wyjątkiem rejonów pokrytych tundrą. W rejonie śródziemnym oraz na Kaukazie i w północnym Iranie napotkać można osobniki podgatunku brookei. Od Laponii do północnowschodniej Syberii rozciąga się zasięg występowania F. p. calidus. W Ameryce Północnej występuje podgatunek anatum, na południu jego zasięg występowania ogranicza północny Meksyk. Alaskę i Grenlandię zasiedlają ptaki podgatunku F. p. tundrius, natomiast Aleuty, południową Alaskę oraz południowozachodnią Kanadę F. p. pealei. W Ameryce Południowej od Kolumbii do Ziemi Ognistej oraz na Falklandach napotkać można podgatunek cassini. Wyłącznie w Azji napotkać można podgatunek japonensis (płn.wsch. Syberia na wschód do Japonii), peregrinator (Pakistan, Indie, Sri Lanka oraz południowowschodnie Chiny), a także furuitii (wyspy Bonin). F. p. madens spotykany jest na Wyspach Zielonego Przylądka, F. p. minor w Maroku, Mauretanii i Afryce na południe od Sahary, natomiast radama na Madagaskarze i Komorach. W Australii i Oceanii występują 3 podgatunki: ernesti (Filipiny, Indonezja, Nowa Gwinea i Archipelag Bismarcka), macropus (Australia) oraz nesiotes (Wyspy Salomona, Vanuatu, Nowa Kaledonia oraz Fidżi).
To typowy ornitofag – łowi głównie ptaki wielkości gołębia lub większe, łapane w locie na otwartej przestrzeni. Są to przeważnie gołębie miejskie, siewkowce, mewy i kaczki oraz mniejsze ptaki. W jadłospisie środkowoeuropejskich sokołów wędrownych znajduje się aż 200 gatunków ptaków, choć najczęściej (oprócz wspomnianych wcześniej) są to drozdy, wrony, szpaki. Zdobycz wypatruje z wysokich punktów obserwacyjnych lub z powietrza.

#ptaki #sokol

Jeśli spodobał Ci się filmik, zostaw łapkę w górze
Subskrybuj kanał ❤    / @gosnatury6761