Ο Κουρκουτάς ανήκει στην οικογένεια Αγαμίδες (Agamidae) που περιλαμβάνει περισσότερα από 300 είδη σε ολόκληρο τον πλανήτη. Στην Κύπρο ο Κουρκουτάς είναι ο μοναδικός αντιπρόσωπος αυτής της μεγάλης οικογένειας και αποτελεί ενδημικό είδος της Κύπρου. Είναι κοινό είδος για την Κύπρο με ικανοποιητικούς αριθμούς και τον συναντούμε σε όλη την Κύπρο, από τα παράλια μέχρι τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους. Τον συναντούμε σε βραχώδης περιοχές, σε δομές, τοίχους σπιτιών και πάνω σε κορμούς δέντρων, συνήθως αιωνόβιες ελιές για να βρίσκουν καταφύγιο στις κουφάλες τους. Το μέγεθος του φτάνει περίπου τα 30 εκατοστά και αυτό τον καθιστά μια από τις μεγαλύτερες σαύρες της Κύπρου. Είναι εξαιρετικός δρομέας και αναρριχητής όπως και όλα τα είδη αυτής της οικογένειας. Τρέφεται κυρίως με έντομα, κάμπιες, σκουλήκια, αυγά και νεοσσούς μικρών πουλιών που τα αρπάζει από τις φωλιές και με διάφορα φυτικά είδη, προσωπικά τον είδα να τρέφεται με φράουλες, μούρα και με άνθη μερικών φυτών. Τον είδα επίσης να τρέφεται με την βλαβερή Πιτυοκάμπη ή Κάμπια του πεύκου που προκαλεί ανυπολόγιστες ζημίες στα πεύκα και επικίνδυνες αλλεργίες σε ανθρώπους και ζώα. Μπορούμε να τον δούμε την μέρα να λιάζετε και να εποπτεύει την περιοχή του για θηράματα ακίνητο σε ψηλά σημεία, όταν εντοπίσει κάποιο θήραμα τρέχει με αστραπιαία ταχύτητα, το αρπάζει και το τρώει.
Πολλοί άνθρωποι τρέμουν από φόβο και μόνο που θα τον δουν, φυσικά αυτό είναι τελείως αδικαιολόγητο διότι ο Κουρκουτάς παρά την τρομερή του όψη που θυμίζει δράκο είναι ένα εντελώς ακίνδυνο ζώο και ποτέ δεν επιτίθεται ή κάνει κακό σε άνθρωπο.
Γεννά την άνοιξη μέχρι και δώδεκα αυγά. Στην βιβλιογραφία αναφέρετε ότι οι Κουρκουτάδες γεννούν μέσα σε τρύπες σε δόμες και τοίχους καθώς και σε σχισμές βράχων, αυτό είναι μεγάλο λάθος. Ο Kουρκουτάδες αλλά και οι χαμαιλέοντες γεννούν τα αβγά τους στο έδαφος σε τρύπες που ανοίγουν οι ίδιοι και μετά τα σκεπάζουν με μαλακό χώμα και ξηρά φύλλα αν υπάρχουν κοντά (έχω δει δυο φορές αυτή την διαδικασία). Ο Κουρκουτάς δεν γεννά αβγά με τσόφλι, αλλά μόνο με μεμβράνη όπως και τα φίδια. Τα αβγά δεν επωάζονται από τους γονείς όπως τα πουλιά αλλά εκκολάπτονται από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Μετά τη γέννηση των αβγών η μητέρα συνεχίζει τον δρόμο της και δεν έχει πλέον καμία επαφή με τα αβγά και τα μικρά. Τα μικρά μετά την εκκόλαψη είναι ικανά να επιβιώνουν και να τρέφονται μόνα τους. Όταν κυνηγιόνται από θηρευτές, όπως φίδια, μπορούν να αποκόψουν την ουρά τους για να γλυτώσουν, συγκεκριμένα αποκόπτουν την ουρά τους και η ουρά αν και κομμένη συνεχίζει να κινείται αποσπώντας την προσοχή του θηρευτή και έτσι δίνεται η ευκαιρία στη σαύρα να ξεφύγει. Όλες σχεδόν οι σαύρες έχουν αναγέννηση και η κομμένη ουρά τους μεγαλώνει ξανά.
Οι εχθροί που αντιμετωπίζουν οι Κουρκουτάδες αλλά και όλες οι σαύρες είναι τα αρπαχτικά πουλιά, τα φίδια, οι αλεπούδες, οι σκαντζόχοιροι, οι γάτες και φυσικά ο άνθρωπος με διάφορες ενέργειες, όπως οι ψεκασμοί, οι οποίοι έχουν αποτέλεσμα την έλλειψη τροφής των ζώων αυτών καθώς και η καταστροφή των βιοτόπων.
Γιώργος Κωνσταντίνου
Από άρθρο μου στην εφημερίδα Πολίτης.